آیت الله حمال - 4

با عرض تشکر از دوستانی که مقالات تاریخی مبسوطی را فرستاده و راهنمایی های جالبی نموده اند راه را ادامه میدهم.

در بحبوحه جنگ جهانی اول (1296-1293 شمسی) دولت آلمان ماموران جاسوسی و ستون پنجم بسیاری را به امپراتوری عثمانی آنزمان جهت مقابله با قوای انگلیسی در کوت (مستقر در جنوب عراق که خود بخشی از امپراتوری عثمانی بود) به فرماندهی جنرال تاوزند (General Tawsand) فرستاد که معروفترین و کارکشته ترین آنان ورنر فون هوندیگ (Verner Von Hondig) بود. وی که دارای تحصیلات عالی و کاملا مطلع از فرهنگ و سنن مذهبی مسلمانان و از نقاط ضعف و قوت و بخصوص تعصب خشک مسلمانان اطلاع داشت و سالها در جامع الازهر قاهره بعنوان تازه مسلمان شده ای تحصیل میکرد و زبان عربی را به سلیسی و صراحت تکلم مینمود و در خواندن و ترتیل قرآن ید طولایی داشت. دو بار به دام ماموران انگلیسی افتاده ولی با زرنگی خود را لبنانی دروزی معرفی و آزاد شده بود. از طریق سفارت آلمان به عثمانی فرستاده شده و بکمک تکلم به زبان فصیح عربی و ترکی و آشنایی با فرهنگ اعراب در بغداد و با شرکت در مساجد و گردهمآیی ها به تحریک اعراب میپرداخت. او بخوبی با اخوان المسلمین و اهداف آنان آشنا و روش تعصبی خشک آنان را درست در مقابله با انگلیسها بکار میبرد. در مقابله با وی ارتش انگلیس یکی از افسران خود را بنام کلنل لورنس ( (Collonel Lauranceرا با پول و اسلحه و مهمات فراوان به مناطق تحت کنترل عثمانی فرستاد. کار این دو درست مثل هم و فقط تحریک طوایف عرب علیه یکدیگر و همچنین دول مخالف هم بود! لورنس هرگز به ایران مسافرت نکرد ولی فون هوندیگ دوبار از طریق جنوب (خوزستان و با کمک شیخ خزعل) به ایران وارد و یکی از کسانی بود که در وقایع تنگستان و تحریک خوانین دشتستان دخالت مستقیم داشت. هدف آلمان در آنزمان تهیه قوای لازم از مسلمانان و حمله به هند جهت از بین بردن نفوذ و قدرت امپراتوری انگلیس بود. هر دو مامور ، کاربرد جهاد علیه یکدیگر را بکار میبردند. سلاحهای لازم برای مبارزه با ارتش انگلیس توسط وی به تفنگچی های دشتی داده شد که به فلیز پنج تیر معروف بودند و با آن سلاح ها در مقابل ارتش انگلیس و سربازان هندی مقاومت میکردند. تفنگ فلیز آلمانی سلاحی انفرادی ، سبک و ارزش نظامی و دقت نظر بسیار زیادتری نسبت به مارتینی قاشقکی رایج در سپاه اس.پی.آر داشت وی از طریق ایران به هرات و حتی هند سفر نمود و در طول راه همان سیاست تحریک آمیز علیه انگلیس را دنبال میکرد. از جمله تماس های مکرر وی با خوانین قشقایی و کشکولی و بویر احمدی بود و توزیع سلاح سبک آنزمان و آموزشهای نظامی دیگر. همزمان با وی مستر جیک کنسول انگلیس در شیراز نیز که از ورود وی به خطه تحت کنترل و اقتدار خود! آگاه شده بود سیل اسلحه و مهمات نظامی را برای سران ایلات و عشایر جنوب میفرستاد و با تحفه و سوغات مرگ آور خود و با آشنایی کاملی که به زبان فارسی و شناخت روحیه فئودالیسم آنها داشت تحریکات خود را نه فقط علیه سایر خوانین بلکه علیه دولت مرکزی نیز ادامه و آنان را به گردن کشی و سرپیچی تشویق مینمود و در سیاست تفرقه اندازی و حکومت بسیار موفق. سپاه اس.پی.آر همان سپاهیست که متشکل از سربازان هندی و افسران انگلیسی و جنگ کازرون را براه انداخت و شکست خورد.( در واقعه کازرون نیز باید از نقش ملا علی عالم یاد نمود). سران عشایر به سه دسته تقسیم شده بودند: طرفدار آلمانها ، طرفدار انگلیسها و کسانیکه از هر دو طرف بهره مالی و نظامی میگرفتند و دو گروه دیگر را نه فقط علیه دولت مرکزی بلکه حتی به جنگ با یکدیگر تحریک مینمودند. این تحریکات منحصر به عشایر نبود و از دکان ملایان که نفوذ مذهبی و روحانی فراوانی در میان عوام الناس بیسواد و فرهنگ داشتند ، نیز بعنوان نفوذ شهری استفاده میکردند. به همین دلیل است که هنوز هم مردم ایران ملایان را عوامل سرسپرده انگلیس میدانند. استفاده از روحانیت خود فروش را انگلیس ها از همان ورود به ایران در زمان شاه عباس آموخته بودند و سر جان ملکم در خاطرات خود از آنان به عنوان بازوی قدرت امپراتوری یاد میکند. ممزوجی از تحریک عشایر و بکار گیری ملایان سرسپرده ، سرآمدی سیاست و موفقیت انگلیس را نسبت به سیاست روسها و فرانسویها و آلمانها قبل و بعد از مشروطیت کاملا در راس قرار داد. از دیگر وقایع آن زمان که بازهم دست محرک نیروهای خارجی از پشت همه آنها پیداست واقعه جنگل و میرزا کوچک خان و میرزا اسماعیل خان سمیتقو در کردستان است که در هر دو مورد نیز از احساسات مذهبی و یا غیر مذهبی استفاده شده است.

ادامه دارد....